Onder de titel ‘dit kan niet waar zijn’ sprak Joris Luyendijk op woensdag 25 maart jl. in de Aula van de TU Delft tegenover 1800 (!!) zeer uitgelaten mensen, over het bancaire systeem van deze wereld. De grote zaal van 1000 man zat afgeladen vol en alle extra toeschouwers moesten naar de tegenoverliggende collegezalen, uitgerust met een videoverbinding met de grote zaal, waar zij bijna twee uur lang Joris verhaal over de bancaire wereld konden horen. Het werd steeds warmer.

Met de nodig humor, en na vier jaar UK ook met het zo typische gevoel voor Engels ‘understatement’ kwam er een snoeihard, duidelijk en zeer begrijpelijk verhaal over hoe onze wereld zich van de ene naar de andere crisis sleept. Het meest verrassende, en ook de reden voor de titel van zijn boek, is dat het iedere dag opnieuw kan gebeuren. Want hoewel het gaat over mondiale systemen, die systemen worden door mensen gevuld. En het hele pallet aan mensen in diverse monetaire, bancaire en andere aires kwam voorbij – anoniem, want bang voor op staande voet ontslag vanwege het spreken over het systeem waar zij inzitten met derden – en het werd er maar niet beter van.

De grote toestroom, ook van jongeren, laat zien dat mensen genoeg hebben van weer een volgend bericht over het verhogen van de salarissen en bonussen van topbankiers en politici die er bij staan en er naar kijken. In het licht van verhoogde collegegelden, studentenleningen, belastingen, opcenten, WOzetten, verhoging van de AOW en pensioenleeftijden en alles waarmee jong en oud iedere dag mee geknipt en geschoren wordt, wordt het kennelijk tijd voor een drastische systeemherziening. Hoe die er uitziet vertelt Luyendijk niet, en eerlijk is eerlijk, dat is zijn taak ook niet. De eerste stap is bewustwording en de tweede is …… ja wat eigenijk?

Wie moet waar iets aan doen? Komen de verandering van onze politici? Dat lijkt er niet op. Inmiddels 7 jaar verder in de crisis en diverse kabinetten verder kunnen we alleen maar concluderen dat het aantal opstappende corrupte bestuurders is toegenomen. Voor de rest is het business as usual. Komt de verandering vanuit het zelfreinigend vermogen van de sector zelf? Keep joking. Een van de steekwonden van de avond was ‘perverse prikkel’. Moet er dan eerst een mega crisis ontstaan?

Luyendijk kreeg te horen dat toen Lehman Brothers viel in 2008, de insiders – bankiers – hun moeders en vrouwen belden met de mededeling dat er meteen gehamsterd moest worden, de auto moest worden afgetankt, het geld van de rekening gehaald, goud uit de kluis, de koffers klaargezet…. Een mondiale financiële meltdown – bijvoorbeeld als de vele triljarden in derivaten niets meer waard zouden blijken te zijn, immers digitaal geld is vooral ‘vertrouwen’ – leidt tot het op slag stilvallen van computers, handel, pinautomaten, cashmachines etc. etc. Dit kon goed worden gezien in IJsland – een land vergelijkbaar met een middelgrote stad in Nederland – waar in een paar uur de schappen van de supermarkten leeg waren en niet meer werden gevuld. IJsland is trouwens het enige land in de wereld dat wel zijn bankiers in de gevangenis heeft gestopt en waar de problemen fundamenteel zijn aangepakt en opgelost….

Voorlopig blijft het nog even de kat uit de boom kijken. Experts zijn ijselijk wantrouwig en zien inderdaad maar een uitweg. Een nieuwe, definitieve crisis. Maarja wat dat zal brengen… ?

Intussen wil (en kan) de politiek geen verandering realiseren en beginnen de burgers dan maar zelf initiatieven: Onsgeld: http://onsgeld.nu met de Verleiders die volle zalen trekken en bijvoorbeeld de Peuro https://www.peuro.nl. Nog steeds een groeiend aantal burgers ondertekent deze initiatieven en er zullen er ongetwijfeld meer volgen als weer de volgende staatsbank zijn topmensen nog rianter beloont en voor de baliemedewerkers een volgende ontslagronde aankondigt.

Misschien wordt het tijd voor een paar simpele oplossingen: Basisinkomen? Of misschien wel helemaal van het geld af? De toekomst zal het leren. Belangrijk voor nu is stil te staan bij de vele signalen die klinken zoals die van Joris Luyendijk. Een fijn boek om te lezen. Misschien wel omdat we er zelf middenin zitten…