Na een bijzonder succesvol jaar wilden we graag ons 70ste jubileumjaar officieel openen en het fenomeen Studium Generale onderzoeken met een paar vooraanstaande sprekers: Wat betekent Studium Generale voor een universiteit, voor de TU Delft? Is Studium Generale het geweten van de universiteit? En moet SG met pensioen of is er – hoe ouder hoe wijzer – een steeds grotere rol voor SG weggelegd?

De oorsprong van Studium Generale ligt in Delft. Toen, in 1946, was het Rector Magnificus van der Maas die samen met studenten besloot dat het goed zou zijn als de Polytechnische School Delft academisch verbredende kennis zou aanbieden. In Delft waren in de oorlog nogal wat studenten geneigd om, op voordracht van het College van Bestuur, de loyaliteitsverklaring te ondertekenen. Met slechts de eigen technische studie als belangrijkste bron, zo was de gedachte, konden dergelijk belangrijke en verstrekkende beslissingen niet worden genomen. Daar was meer algemene kennis voor nodig. Vandaar Studium Generale. Later werd bij ministerieel decreet een Studium Generale op iedere universiteit in Nederland ingevoerd.

Waren dat in het begin nog allemaal nette colleges over onderwerpen zoals muziek, godsdienst en filosofie, later werden dat vooral lezingen, workshops en debatten over de meest uiteenlopende onderwerpen. Over de jaren heen veranderde SG met de tijdgeest mee. Van de keurige jaren ’50 naar de roerige flower power jaren ’60 en ’70 tot de weer wat nettere jaren ’80, zakelijker jaren ’90 tot in de 21ste eeuw waarin met name de technische en informatie-explosieve ethische kanten aan bod kwamen. Vaste sterke onderwerpen bleven al die jaren de filosofie en de literatuur, naast een Delftse marge voor politiek en sociale wetenschappen.

Het SG bleef altijd wel een onafhankelijke rol spelen en ruimte bieden aan alternatieve inzichten en meningen. Dat kon leiden tot kamervragen, columns, opiniestukken en soms zelfs nationale krantenartikelen. ‘Never a dull moment’ met in 2015 bijna 20.000 bezoekers!

In 2016 lijkt het of met een enorm aanbod aan informatie er weinig verbreding meer nodig is. Echter niets lijkt minder waar. In onze tijd wordt het interpreteren van informatie, verbanden leggen, het onzichtbare tussen de informatie duiden, steeds belangrijker. Verwevenheid tussen kennis en belangen neemt toe. Perverse prikkels domineren hoe langer hoe meer de besluitvorming. Dat raakt ook en misschien zelfs met name de technische wetenschappen. Immers techniek beheerst onze wereld en het vooruitzicht is dat dat alleen nog maar toe zal nemen. Daarbij is de schaalgrootte enorm toegenomen. Het effect van technische innovaties krijgt steeds vaker een onomkeerbaar karakter. Voor de hele planeet en heel de mensheid. Welke rol moet er zijn voor het Studium Generale van de toekomst?

Karel Luyben (Rector Magnificus TU Delft), Karl Dittrich (Voorzitter VSNU – de Vereniging voor Samenwerkende Nederlandse Universiteiten), Edward Heerema (CEO Allseas en alumnus van de TU Delft) en Klaas van Egmond (Hoogleraar Geowetenschappen Universiteit Utrecht) namen ieder vanuit hun eigen perspectief het woord over de rol van Studium Generale binnen de (Delftse) universiteit.